Toespraak 4 mei

Lees de toespraak van burgemeester Nieuwland. Hij droeg deze voor tijdens de Dodenherdenking in Uitgeest op 4 mei.

“Geachte aanwezigen, Om 20.00 uur zijn we 2 minuten stil en laten we onze gedachten voor even naar de oorlogsjaren gaan. Dan denken we aan de verschrikkingen die hier tussen 1940 en 1945 zijn voorgevallen. Steeds minder van ons hebben het meegemaakt, maar uit de overlevering kennen we wel de verhalen. Laten we deze verhalen vooral levend houden. Laten we nooit vergeten aan wie we onze vrijheid te danken hebben.”

“Wie tussen hoop en vrees leeft, hoopt aan de ene kant dat het goed gaat, maar tegelijkertijd vreest diegene dat het mis gaat. Ik heb hier iets aan toegevoegd, want tussen hoop en vrees sta jezelf. Hiermee wil ik vooral aangeven dat verandering bij jezelf kan beginnen. Aan de wereldzaken kan je niet veel doen, maar je kan wel zelf voor dat kleine sprankje hoop zorgen. 

Vrees heb je vaak voor iets dat komen gaat. Maar soms verandert deze vrees in hoop. En dat kan je verspreiden. Het lichtpuntje zijn in de duistere wereld. Er zijn voor je naasten, die het moeilijk hebben. Het zijn juist de kleine dingen die kunnen helpen. Jouw kleine sprankje hoop kan voor een ander iets veel groters betekenen. En dat is typisch wat ik in Uitgeest zie. De saamhorigheid in ons dorp is groot. We moeten het blijven uitstralen, goed zorgen voor elkaar en elkaar in de waarde laten. 

De veteranen die gediend hebben, hebben ook tussen hoop en vrees geleefd. Tegelijkertijd hebben ze ondanks hun vrees ook de hoop voor vele mensen gestalte gegeven. Ook naar hen toe gaan straks onze gedachten.

Tussen hoop en vrees sta jezelf. Het is belangrijk dat we blijven geloven in een betere toekomst, ook al lijken de uitdagingen soms overweldigend. Dat we ons blijven inzetten voor een wereld waarin vrijheid, gelijkheid en solidariteit centraal staan.”

“De afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt ieder jaar groter. Via de overlevering van generatie op generatie kunnen ook nieuwe generaties een beeld schetsen van de Tweede Wereldoorlog of andere oorlogen sindsdien. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft dit jaar voor de Dodenherdenking gekozen voor het thema: ‘Leven met Oorlog’. Helaas heeft de actualiteit grote invloed op deze keuze. Met dit thema vraagt het Nationaal Comité aandacht voor de impact van oorlog op individuen, families en de samenleving. Mensen die met oorlog leven, worden vaak dagelijks geconfronteerd met angst, verlies, onzekerheid en ontbering.

Een steeds kleiner wordende groep heeft hetzelfde meegemaakt. Daarmee wordt het risico op het vergeten van de gruwelijkheden steeds groter. De overlevering van verhalen wordt steeds belangrijker. Mijn opa vertelde me sporadisch over de oorlog. Elke keer vertelde hij weer een deel van het verhaal. Die verhalen zijn voor mij ook voor een deel vergaan. Ik weet alleen nog de grote lijnen. De rest van het beeld is misschien wel door mezelf ingekleurd. Ik heb mijn moeder nog gevraagd naar het verhaal, maar zelfs zij kon me de details niet meer vertellen. Mijn opa vertrok uit een werkkamp vlak bij Osnabrück. Het verhaal gaat dat mijn opa op versleten schoenen vertrokken is. Net over de grens heeft hij een fiets weten te bemachtigen door zijn schoenen te ruilen. Op zijn blote voeten is hij naar Hilversum gefietst, waar hij vandaan kwam.

Dat is het enige dat ik nog weet uit mijn herinnering. De details vervagen, maar wij kunnen die een nieuwe invulling geven. Toch, de grote lijnen van het verhaal zijn het belangrijkst. Ik blijf het verhaal van mijn opa vertellen, zodat het blijft leven en zodat hij in mijn herinnering blijft leven.”

“De plaquette in het gemeentehuis van Uitgeest is opgericht ter nagedachtenis aan 25 medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen. Achter elk van deze namen schuilt een verhaal; uniek, vaak treurig, maar ook vol kracht en doorzettingsvermogen. 

Afgelopen week ging ik op bezoek bij de heer en mevrouw Baltus voor hun 60-jarig huwelijk. De heer Baltus komt uit 1936. Hij is geboren en getogen in Uitgeest aan de Wilhelminastraat. Het gesprek dat ik met hem had ging ook over de oorlog. De heer Baltus vertelde me over de moord op Simon Twisk in de Wilhelminastraat. Twisk is nadat hij vermoord werd tegenover het huis van de familie Baltus op een plek langs de straat begraven. ’s Nachts is hij opgegraven en naar het kerkhof van de protestantse kerk gebracht. Daar is hij opnieuw begraven. Het gebeurde allemaal voor het slaapkamerraam van de toen 9-jarige Baltus. Het is bijzonder dat deze mensen, met gevaar voor eigen leven, Simon Twisk een eervolle rustplaats wilden geven.
Zo schuilt er achter iedere naam een bijzonder verhaal dat doorverteld moet blijven worden.

We onthouden ook de verhalen van mensen die in het verzet gingen. Zij staken hun nek uit in de wetenschap dat het hun leven zou kunnen kosten. Maar óók het leven van hun familieleden kon in gevaar komen.

We kennen de geschiedenis van de onderdrukking, de rechteloosheid, de angst, maar ook de blijdschap op D-Day. Het zijn de indrukwekkende verhalen over de geallieerde soldaten die vochten om ons te bevrijden. Verhalen over het Amerikaanse toestel dat in februari 1944 werd beschoten en hier om de hoek in een weiland neerstortte. Bij het monument aan de Communicatieweg ter nagedachtenis hiervan wordt straks om 20.00 uur ook 2 minuten stilte in acht genomen.

Dit jaar willen we een extra accent leggen op wat er in ons dorp gebeurd is door het onthullen van een plaquette voor Jan Brasser. De geboren Uitgeester, met de schuilnaam Witte Ko, speelde een instrumentele rol in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.”

“Vandaag herdenken we hier en in heel Nederland de slachtoffers van oorlog en geweld. Op deze dag denken we aan de mensen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid en aan degenen die hun leven op andere manieren hebben opgeofferd om ons te beschermen.

‘Leven met oorlog’ is een passend thema, ook omdat we beseffen dat er in veel delen van de wereld nog steeds oorlog heerst. Mensen leven daar dagelijks in angst en onzekerheid, tussen hoop en vrees.

Maar er zijn ook andere type oorlogen. Mensen die onderdrukt worden omdat ze een andere mening zijn toegedaan. Het zijn mensen die niet in vrijheid kunnen leven. Mensen die niet zichzelf kunnen zijn in deze moderne maatschappij.

Wij zijn bevoorrecht om in vrede te kunnen leven. We zijn vrij om te gaan en te staan waar we willen, om te zeggen wat we willen en om te geloven wat we willen. Maar we moeten ons ook realiseren dat we deze vrijheden te danken hebben aan de inspanningen van anderen.”

“De vrede kunt u op uw eigen vierkante meter realiseren, maar ik nodig u ook graag uit om eens stil te staan bij onze vrede en vrijheid bij één van de monumenten in ons dorp: dat bij het gemeentehuis, bij het weiland van de vliegramp of bij het veteranenplantsoen. 

Wat ik heel mooi vind in Uitgeest is het programma dat is opgesteld door het comité hier. De groepen 8 van de 4 basisscholen in Uitgeest maken een fietstocht door Uitgeest. Aan de leerlingen wordt dan het verhaal van de oorlog in Uitgeest verteld tijdens een bezoek aan de plaats waar de gebeurtenissen zich hebben afgespeeld. Na de fietstocht praat ik met ze over wat ze onderweg gezien hebben. 

De jeugd, die vrijwel geen oorlogsoverlevenden meer spreekt, proberen te bereiken en in te laten zien dat vrijheid geen vanzelfsprekendheid is. Hier leeft de oorlog daardoor ook nog bij de jongere generaties. Het is cruciaal om de jeugd bewust te maken van de gevolgen van oorlog en de maatschappelijke betrokkenheid bij jongeren te stimuleren. Voor de eerste keer legt ook de kinderburgemeester een krans. 

En juist dat is belangrijk. Kinderen leven niet tussen hoop en vrees, ze zijn onbevangen, pakken dingen aan, spelen en lachen. Laten we met z’n allen een mooi voorbeeld hieraan nemen en hopen op beter. Hoop is iets prachtigs. Hoop op mooier, hoop op liefde, hoop op vrede. En tussen dat kleine sprankje hoop en de vrees die je soms ook hebt sta jezelf.”